Η Λογοτεχνία της Συντομίας και των Θανάτων

Ο Μπράνιμιρ Στσεπάνοβιτς, με το δισυπόστατο αφήγημα του «Στόμα γεμάτο χώμα», εξετάζει εκ νέου τον ορισμό της ανθρώπινης μοίρας στην εποχή της νεωτερικότητας. Στην αφήγηση αυτή, ο άνθρωπος αναγκάζεται να ζει χωρίς χαρακτηριστικά και να γίνεται έρμαιο της Ιστορίας. Πλέον, δεν είναι αυτός που γράφει την Ιστορία· το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να την υπομένει. Η φαινομενική πορεία προς μια σωτηρία αποδεικνύεται μια αυταπάτη, σε ένα τοπίο που είναι απρόσωπο και παγωμένο, όπου ο θάνατος φαντάζει ως το μικρότερο κακό που μπορεί να υπάρξει.

Ο Ντανίλο Κις, με την αξεπέραστη συλλογή των εννέα σύντομων ιστοριών του, καταφέρνει να συμπυκνώσει όλα τα ερωτήματα που απασχολούν τον άνθρωπο, τόσο ως αναγνώστη όσο και ως μέλος μιας περίεργης εποχής. Σε μια εποχή όπου η λογοτεχνία καλείται να ερμηνεύσει έναν αινιγματικό κόσμο, ο συγγραφέας αναδεικνύει έναν σιβυλλικό ρόλο, καθώς οι σκέψεις του φέρνουν στο νου χρησμούς που είναι δοσμένοι στον αναγνώστη. Στο μεγαλοφυές σύμπαν της «Εγκυκλοπαίδειας των νεκρών», ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να ανακαλύψει εννέα εκδοχές του κόσμου, μικρού και μεγάλου.

Οι δύο συγγραφείς, Στσεπάνοβιτς και Κις, συνιστούν ένα ισχυρό μυθοπλαστικό δίδυμο, το οποίο βασίζεται στην αφηγηματική συντομία και την πυκνότητα ύφους, αλλά και στην αποθέωση της βαλκάνιας λογοτεχνίας.

• Το «Στόμα γεμάτο χώμα» επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κυψέλη σε μετάφραση της Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

«Δεν ήξερε ούτε πού βρισκόταν ούτε προς τα πού θα πήγαινε, μα ούτε και τι θα έκανε. Ήξερε μονάχα ότι δεν θα έβλεπε ποτέ ξανά εκείνα τα μικρά χωριά του Μαυροβουνίου, στα οποία κάποτε έτυχε να υποφέρει και να νιώσει ευτυχισμένος, διότι εκείνη τη στιγμή –με το βλέμμα στραμμένο στον ίδιο του τον εαυτό, σαν στο βαθύ σκοτάδι της νύχτας– αποχαιρετούσε, δίχως έστω ένα δάκρυ, τον κόσμο όλο». (Απόσπασμα από το βιβλίο)

• «Η εγκυκλοπαίδεια των νεκρών» εκδόθηκε από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση της Μαρίας Κεσίνη.

«Είναι το βιβλίο της αγάπης και του τέλους, και θα τολμούσα να πω ότι ο προσεκτικός αναγνώστης θα ανακαλύψει ότι τα θέματα του έρωτα και του θανάτου, που συναντάμε σε όλα μου τα βιβλία, έχουν αποκτήσει εδώ μια πιο ολοκληρωμένη έκφραση. Νομίζω πως αυτό είναι το ουσιαστικότερο πράγμα που θα μπορούσα να πω για το νόημα της Εγκυκλοπαίδειας» δήλωσε ο Ντανίλο Κις το 1985.